Ẩn mình trong thung lũng Sà Phìn, xã Lũng Phìn, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, Dinh thự Vua Mèo – hay còn gọi là Dinh thự họ Vương – cách trung tâm thành phố khoảng 125km và chỉ cách cao nguyên đá Đồng Văn chừng 15km. Công trình này gắn liền với cuộc đời hai cha con người Mông: Vua Mèo Vương Chính Đức (1886-1962) – vị lãnh chúa phong kiến của dân tộc Mông, được tôn xưng là Vua Mèo – và con trai ông, Vương Chí Sình (hay Vương Chí Thành), người theo con đường cách mạng, từng là đại biểu Quốc hội hai khóa đầu tiên.
Lịch sử xây dựng và giá trị di sản
Dinh thự bắt đầu được xây dựng từ năm 1898 và hoàn tất sau chín năm vào 1907, với chi phí khổng lồ lên đến 15 vạn đồng bạc Đông Dương – tương đương khoảng 150 tỷ VNĐ ngày nay. Do các nghệ nhân từ Vân Nam (Trung Quốc) kết hợp cùng đồng bào Mông thực hiện, công trình rộng hơn 1.200m² trên nền đất 3.000m². Nhờ giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc, nơi đây được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích quốc gia năm 1993, sau gần một thế kỷ tồn tại. Toàn bộ quá trình xây dựng kéo dài năm năm, hoàn toàn bằng sức người mà không sử dụng bất kỳ máy móc nào.
Nằm dưới chân thung lũng được bao bọc bởi vùng đất cao, dinh thự tận dụng địa thế “mai rùa” – những dãy núi cong như mai rùa – để hỗ trợ phòng thủ hiệu quả trong thời chiến. Dù đã trải qua hơn một thế kỷ, mọi thứ bên trong vẫn nguyên vẹn, khơi dậy sự tò mò cho mọi du khách ghé thăm ít nhất một lần.
Kiến trúc đặc sắc và hài hòa của dinh thự Vua Mèo
Kiến trúc của dinh thự là sự kết hợp tài tình giữa ba nền văn hóa: Mông, Pháp và Trung Quốc. Công trình gồm bốn nhà ngang, sáu nhà dọc, chia thành ba khu: tiền dinh (dành cho lính gác và nô tì), trung dinh và hậu dinh (nơi ở, làm việc), với tổng cộng 64 phòng nhỏ trên hai tầng. Để đảm bảo độ bền vững, thợ xây sử dụng đá xanh cho tường, gỗ cho mái vách và cột trụ, đất nung cho ngói mái. Đến nay, đây vẫn là một trong những công trình hiếm hoi đáp ứng đầy đủ vai trò ở, làm việc và phòng thủ chiến sự.
Dù hòa quyện đa dạng, tổng thể vẫn uyển chuyển, hài hòa như một khối thống nhất mà không hề gượng ép. Trên diện tích rộng lớn 3.000m², dinh thự mang vẻ giản dị, mộc mạc của kiến trúc dân gian, với nguyên tắc “ngoài cao trong thấp” giúp hòa nhập hoàn hảo với thiên nhiên xung quanh.
Nội thất và chi tiết tinh xảo
Hầu hết nội thất và đồ dùng gắn với Vua Mèo đều được bảo tồn nguyên vẹn đến ngày nay. Một số ghế gỗ thông đá ban đầu sau được thay bằng lim và nghiến để chống hư hỏng theo thời gian. Các chi tiết gỗ chạm khắc hoa văn địa phương như hoa đào, anh túc; trụ nhà hình quả thuốc phiện – loại cây giúp Vua Mèo tích lũy tài sản để xây dựng. Ảnh hưởng phương Tây thể hiện qua bồn tắm đá sữa dê, cửa sổ kính cạnh lò sưởi, lối vào bằng đá hoa cương khung sắt kiểu Pháp.
Những truyền thuyết huyền bí
Bên cạnh kiến trúc ấn tượng, dinh thự còn lưu giữ nhiều câu chuyện truyền tai từ thời xây dựng đến nay.
Tương truyền, nơi ở cũ của Vua Mèo Vương Chính Đức nằm trong chân núi cạnh hẻm sâu, không hợp phong thủy theo lời thuộc hạ. Ông mời thầy địa lý từ Trung Quốc – Trương Chiếu – đến xem. Sau khi cân nhắc, thầy chọn Sà Phìn với địa thế “lưng rùa” – quả đồi hình rùa mang lại phú quý và tụ anh hùng.
Một giai thoại khác xoay quanh con trai Vương Chí Sình: Gia tộc họ Vương bị yểm bùa bởi thầy phong thủy Hán, suýt tuyệt tự. Vua Mèo đau lưng dai dẳng, thử nhiều thầy thuốc vô hiệu. Thầy Hán bảo mộ cha ông nằm “lưng rồng” nên bị trời phạt, khuyên di dời. Không ngờ bị lừa, việc này khiến các bà vợ đầu không sinh con trai. Chỉ đến vợ thứ tư mới sinh Vương Duy Thọ.
Hướng dẫn khám phá và gợi ý kết hợp
Dinh thự Vua Mèo là điểm đến hấp dẫn giữa Hà Giang hoang sơ với núi rừng kỳ vĩ và cảnh quan thơ mộng. Hãy ghé thăm để hoài niệm về quá khứ và tri ân những đóng góp chống giặc của Vua Mèo. Kết hợp tham quan các địa điểm gần đó như Nhà của Pao, thung lũng Sủng Là, Cột cờ Lũng Cú để hành trình thêm đa dạng và tiết kiệm chi phí.
Dinh thự họ Vương không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là minh chứng sống động cho lịch sử và văn hóa vùng cao. Nếu có dịp đến Hà Giang, đừng bỏ lỡ cơ hội khám phá nơi đây để cảm nhận sự huyền bí và độc đáo của vùng đất biên cương.
